ปลาส้มแก้จน

          ประชากรในเขตอำเภอโนนสัง จังหวัดหนองบัวลำภู ร้อยละ 5.15 เป็นสมาชิกสหกรณ์การเกษตรโนนสัง จำกัด และอาศัยอยู่หลังเขื่อนอุบลรัตน์ ส่วนใหญ่มีอาชีพทำนาและทำสวน  สำหรับในช่วงหน้าฝนหรือในช่วงฤดูน้ำหลากเกษตรกรไม่สามารถเพาะปลูกได้ ผลผลิตจะได้รับความเสียหายจากน้ำท่วม เนื่องจากพื้นที่ฝั่งทางทิศตะวันออกของอำเภอโนนสังติดกับเขื่อนอุบลรัตน์ อำเภออุบลรัตน์ จังหวัดขอนแก่น คนในชุมชนจึงหันมาทำอาชีพประมงโดยจับปลามาจำหน่ายเป็นอาชีพเสริมเพื่อสร้างรายได้ในลักษณะการทำประมงพื้นบ้าน ต่างคนต่างทำ จับมา-ขายไป ไม่มีการแปรรูปเพื่อเพิ่มมูลค่า รวมทั้งมีการจับปลาในฤดูวางไข่หรือจับปลาที่ยังไม่ได้ขนาด โดยไม่มีการขยายพันธุ์ปลาเพิ่มเติม ส่งผลให้จำนวนปลาในเขื่อนลดลงและขาดการอนุรักษ์ระบบนิเวศน์หลังเขื่อน  

          สำนักงานสหกรณ์จังหวัดหนองบัวลำภู กรมส่งเสริมสหกรณ์ ในฐานะที่เป็นหน่วยงานกำกับดูแลสหกรณ์การเกษตรโนนสัง จำกัด เห็นว่ามีสมาชิกสหกรณ์และคนในชุมชนหลังเขื่อนอุบลรัตน์มีปัญหาการทำกิน และปัญหาหนี้สินจากการกู้ยืมเงินจากแหล่งเงินทุนต่าง ๆ เฉลี่ยรายละ 30,000 – 100,000 บาท โดยรายได้ส่วนใหญ่ของสมาชิกสหกรณ์และคนในชุมชนมาจากการทำนาเป็นหลัก จับปลาในเขื่อนขายเป็นอาชีพเสริม และในช่วงที่ว่างจากการทำนาได้เดินทางไปรับจ้างใช้แรงงานต่างถิ่น เช่น รับจ้างตัดอ้อย มีรายได้หลักและรายได้เสริมรวมเฉลี่ยรายละ 81,900 บาท/ปี ซึ่งไม่เพียงพอสำหรับใช้จ่ายในครัวเรือนและไม่สามารถส่งบุตรหลานให้เล่าเรียนในระดับที่สูงขึ้นได้ รวมทั้งไม่สามารถส่งชำระหนี้ที่มีอยู่ได้เช่นกัน ทำให้สมาชิกสหกรณ์ส่วนใหญ่มีฐานะยากจน สำนักงานสหกรณ์จังหวัดหนองบัวลำภู จึงได้เสนอแนวทางการช่วยเหลือสร้างรายได้เพิ่มให้แก่สมาชิก โดยแนะนำให้สหกรณ์การเกษตรโนนสัง จำกัด ส่งเสริมสมาชิกสหกรณ์ให้รวมกลุ่มเป็นกลุ่มอาชีพในสังกัดสหกรณ์ ภายใต้ชื่อ “กลุ่มแปรรูปปลาบ้านโคกกลาง” เพื่อนำปลาที่จับได้จากเขื่อนอุบลรัตน์ มาแปรรูปเป็นปลาส้ม ซึ่งเป็นวิธีการถนอมอาหารจากภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สืบทอดต่อกันมา ต่อมาสำนักงานสหกรณ์จังหวัดได้ส่งเสริมปลาส้มของกลุ่มอาชีพให้เป็นสินค้า OTOP ของท้องถิ่น และได้ขยายผลไปสู่กลุ่มอาชีพในสังกัดสหกรณ์เพิ่มอีก 4 กลุ่ม และได้มีการพัฒนาผลิตภัณฑ์ใหม่เพิ่มขึ้นเป็นปลาส้มชนิดต่างๆ เช่น ปลาส้มสายเดี่ยว ส้มไข่ปลา ปลาแห้ง และปลาแดดเดียว ปัจจุบันปลาส้มของสมาชิกสหกรณ์เป็นที่นิยมของผู้บริโภคทั้งในชุมชนและต่างจังหวัด โดยเฉพาะปลาส้มสายเดี่ยวถือได้ว่าเป็นสินค้าขึ้นชื่อประจำจังหวัดหนองบัวลำภู